Een melanoom is een vorm van huidkanker. In het begin ontwikkelt het zich in de melanocyten of pigmentcellen. Hier spreken we van huidkanker en melanoom, in het enkelvoud. Maar het is belangrijk om te weten dat er verschillende types bestaan. Bovendien vertonen zelfs gelijkaardige ziektebeelden specifieke kenmerken van persoon tot persoon.

Anatomie van de huid

Onze huid bestaat uit drie lagen. De bovenste laag heet de opperhuid, de middelste de lederhuid en de onderste het onderhuidse bindweefsel.
De opperhuid bestaat grotendeels uit twee typen cellen: de basale cellen en de plaveiselcellen. Verder bevinden zich in de opperhuid onder meer pigmentcellen, de melanocyten.
De basale cellen in de onderste laag van de opperhuid delen zich nog. Daar ontstaan nieuwe huidcellen. In de loop van ongeveer een maand schuiven de nieuwe cellen naar boven en in die tijd veranderen zij van vorm. In het begin zijn zij rond of ovaal, daarna worden zij hoekiger en ten slotte ook platter (plaveiselcellen).
De lederhuid bestaat uit bindweefsel, ook wel steunweefsel genoemd. Daarin bevinden zich onder meer: zweetklieren (die het zweet produceren), haarwortels met talgklieren, bloed- en lymfevaten alsook zenuwuiteinden.
Het onderhuidse bindweefsel dient hoofdzakelijk als steun en bestaat voornamelijk uit vetcellen.

Taken van onze huid

de huid beschermt ons lichaam, bijvoorbeeld tegen infecties en ultraviolette straling (uv);
via de huid kunnen we signalen uit de omgeving waarnemen: de huidzenuwen voeren pijn-, tasten, warmteprikkels naar de hersenen, die de prikkels omzetten in gevoel;
ten slotte is de huid van groot belang voor het regelen van de lichaamstemperatuur; de zweetklieren in de huid leveren daar een belangrijke bijdrage toe.

Cijfers huidkanker

Volgens de cijfers van het Kankerregister heeft men in 2011 2166 nieuwe gevallen van melanomen geregistreerd in België (917 mannen en 1249 vrouwen). Ondanks de preventiecampagnes stijgt deze kanker aanzienlijk.
Voor de puberteit komt het melanoom zeer zelden voor. Later kan het op iedere leeftijd opduiken, maar verhoudingsgewijs komt het ten opzichte van de andere kankers frequenter voor onder de leeftijd van 60.

Types melanomen

Melanoom betekent letterlijk: zwart gezwel. Dit soort kanker ontstaat uit de melanocyten of pigmentcellen. Normale melanocyten zijn verspreid over de hele huid. Zij komen ook wel in groepjes voor en vormen dan pigmentvlekken, zoals een moedervlek.
Er is sprake van huidkanker als op één plaats in de huid pigmentcellen zijn veranderd in kankercellen. De tumor die dan ontstaat doet zich voor als een pigmentvlek die vergroot of verdikt, van kleur verandert, etc.

Waar komen melanomen voor

In het begin kan een melanoom ontstaan uit een reeds bestaand moedervlekje of uit een aparte pigmentcel op een gezond stukje huid, zonder een reeds bestaande pigmentvlek. Een melanoom kan zich overal in de huid ontwikkelen. Bij vrouwen komen ze iets vaker voor op de benen, bij mannen op de romp. Ook op behaarde plaatsen, zoals de hoofdhuid, kunnen melanomen voorkomen.
Bij uitzondering ontstaat huidkanker in het slijmvlies van een bepaald orgaan. Slijmvlies is een dunne laag weefsel dat holle organen vanbinnen bekleedt. Dergelijke slijmvliesmelanomen kunnen voorkomen in de mond, de neus en keelholte, de vagina en de anus. Het melanoom komt ook wel voor in het slijmvlies van de oogleden en in het oog zelf.

Uitzaaiingen van huidkanker

Net als bij veel andere soorten kanker bestaat bij huidkanker het risico op uitzaaiingen. Via de lymfe kunnen tumorcellen terechtkomen in de lymfeklieren in de hals, in de oksel of in de lies (in functie van de plaats van de tumor), en daar uitgroeien tot kliermetastasen.
Bij huidkanker kunnen tumorcellen tevens via het bloed uitzaaien naar andere plaatsen in het lichaam, bijvoorbeeld naar de longen, de lever, een andere plaats op de huid of de hersenen. Toch overwoekeren de metastasen van een melanoom altijd eerst de regionale lymfeklieren voor ze via de bloedbaan andere organen op afstand aantasten.

Oorzaken

Uv-stralingen

Het aantal mensen met een melanoom is in de loop van de laatste decennia aanzienlijk gestegen. Dit houdt ongetwijfeld verband met het zonnen. Het is al langer bekend dat overmatige blootstelling aan ultraviolette straling (uv) in zonlicht of ultravioletlampen een van de belangrijkste oorzaken van de meest voorkomende vormen van huidkanker is. Dit geldt voor het melanoom, maar ook voor andere types.
Ook ernstige zonnesteken, vooral tijdens de kinderjaren, verhogen het risico op melanomen op volwassen leeftijd. Mensen met bepaalde lichamelijke kenmerken hebben meer aanleg om huidkanker te krijgen. Zij hebben vaak een lichte huid, worden moeilijk bruin én verbranden snel.

Erfelijkheid

Ook genetische oorzaken liggen aan de bron van huidkanker. Ongeveer 10 % van de mensen met een melanoom heeft een familiale voorgeschiedenis. Als een van je familieleden (vader, moeder, broer, zus of kind) een melanoom heeft, loop je zelf 2 tot 3 maal meer risico dan het gemiddelde.

Onregelmatige en veelkleurige moedervlekjes

Het melanoom blijkt eveneens meer voor te komen bij mensen die onregelmatige en veelkleurige moedervlekjes hebben, de zogenaamde dysplastische naevi.
Dat bijzonder patroon van moedervlekken houdt in dat meestal een groot aantal moedervlekken over het hele lichaam verspreid is. De moedervlekken verschillen onderling niet alleen in grootte, maar ook in kleur. Vooral wanneer dat soort dysplastische moedervlekken in één familie voorkomt, is het risico op het krijgen van huidkanker duidelijk verhoogd. Dat is met name het geval, wanneer in de familie al iemand voor huidkanker is behandeld. Dit is nog meer het geval wanneer een familielid reeds een melanoom heeft.
Een onderzoek bij alle naaste familieleden (ouders, kinderen, broers en zussen) op het voorkomen van de aandoening is dan nodig. De huidarts zal de familieleden die ook dysplastische naevi blijken te hebben, daarna regelmatig controleren. Gaat een moedervlek bij hen veranderen, dan zal deze verwijderd en microscopisch onderzocht moeten worden.

Symptomen van een melanoom

Een melanoom of huidkanker kan zich ontwikkelen op de “gave” huid, zonder bestaande pigmentvlekken, of op een bestaande moedervlek. Elke verschijning/verandering van een pigmentvlek bij een volwassene moet de alarmbel doen rinkelen. Zeker als de volgende symptomen van een melanoom worden waargenomen, die samengevat worden door de ABCDE-regel:
Asymmetrie: een asymmetrische vorm, onregelmatig wat betreft grootte en/of dikte;
Boorden: de contouren van de vlek zijn/worden onregelmatig, op een of verschillende plaatsen;
Color - kleur: eerst vaak erg donker, daarna verschillende kleuren door elkaar (licht- of donkerbruin, rood, blauwig, zwart, …);
Diameter: een diameter groter dan 5-6 mm;
Evolutie: het letsel verandert van uitzicht, grootte, kleur, dikte.

Symptomen van huidkanker die wat later kunnen optreden zijn:
bloeding;
jeuken;
zweervorming met korstjes.

Laat je pigmentvlekken controleren

Niet alle melanomen zijn donker gekleurd. Soms kunnen kwaadaardig geworden pigmentcellen geen pigment meer vormen. Zulke melanomen worden “amelanotisch” genoemd. Omdat zij de gebruikelijke kenmerken van een melanoom missen, zien zij er bedrieglijk goedaardig uit.
Als een patiënt met één of meer van de genoemde symptomen bij een huisarts komt en die vermoedt dat er sprake is van een melanoom of van huidkanker, krijgt de patiënt een verwijzing naar de specialist, meestal een huidarts, soms een chirurg.

Bron: Stichting tegen kanker https://www.kanker.be/